شهر زیر زمینی نوش آباد ( اویی )

در مجموعه تاریخی چاله سی شهرنوش آباد از توابع شهرستان آران و بیدگل شهری در زیرزمین به نام "اویی" وجود دارد که برای همه بازدیدکنندگان شگفت انگیز است. شهرنوش آباد پاِیتخت انوشیروان پادشاه ساسانی می‌باشد که در شمال شهر کاشان و در غرب شهر آران و بیدگل و در ۱۰ کیلومتری کاشان قرار دارد. لازم به ذکر است این مجموعه دارای قدمت ۱۵۰۰ ساله می‌باشد و به دوره ساسانیان مربوط می‌گردد. مجموعه اویی در زیر بافت قدیم شهر شکل گرفته و تا سطح کنونی شهر نیز گسترده شده است. کشف این سازه‌ها به صورت اتفاقی و توسط فری که قصد حفر چاه در منزل خود داشت صورت گرفته و برای ورود به آن، به دلیل پیدا نشدن ورودی اصلی از آب انبار. که مجاور این شهر زیر زمینی است استفاده می‌شود.

آنچه به نام شهر زیرزمینی (اویی) معروف است در واقع ساختارهای متراکم، پیچیده و گسترده‌ای چون دالانهای باریک تودرتو و اتاقهایی با ابعاد کوچک ا ست. مجموعه اویی در زیر بافت قدیم شهر شکل گرفته و تا سطح کنونی شهر نیز گسترده شده‌است. وسعت این شهر به دلیل ارتباط میان محلات و حفاظت از جان و مال مردم در مواقع ناامنی زیاد بوده و در دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته‌است. این معماری دست کم در شهرنوش آباد با واژه " اویی " نامیده می‌شود. غیر از ورودی اصلی ارتفاع تمام قسمتهای اویی به قد طبیعی یک انسان و بین ۱۷۰ تا ۱۸۰ سانتیمتر است. بر سطح دیوارها و در فواصل اندک، جای پیه‌سوز به چشم می‌خورد. در بعضی قسمتها نیز درون دیوار، سکوهای کوتاهی جهت نشستن ایجاد شده‌است که در بعضی از اتاقها تبدیل به طاقچه جهت قرار دادن اشیاء می‌شود.

سیستم تهویه شهر

سیستم تهویه شهر زیر زمینی نوش آباد از طریق کانالهایی بوده که در طبقه اول و به سطح زمین ایجاد شده‌است. چاه‌های مرتبط طبقات، علاوه بر عملکرد عبور و مرور، باعث جریان یافتن هوا در طبقات پایین می‌شده‌است. این عمل در مورد چاههای قنات نیز مصداق دارد. دسترسی به این فضاها، به دلیل قرار گرفتن در زیر زمین از طریق یک چاه و کانال باریک و کوتاه میسر می‌گردد. موضوع تدافعی و پناهگاه بودن این نوع معماری که در دل زمین ایجاد شده تأثیر فراوانی بر چگونگی ارایه پلان معماری آن گذاشته‌است. بنابراین در خصوص ورودی، دسترسی به این فضاها نمی‌بایست به سهولت انجام بپذیرد.

روشنایی این فضاها بوسیله پیه‌سوزهای سفالی بوده و روغن آنها احتمالاً از دو عصار خانه تاریخی موجود در نوش آباد تهیه می‌شده‌است. در مواقع نا امنی و پناه گرفتن در زیر زمین آب مصرفی اهالی از پایابها و قناتها تامین می‌شده‌است. علاوه بر پایابها مسیر اویی‌ها بگونه‌ای بوده که در بعضی از قسمتها به قنات مرتبط می‌شده‌است. تاریخ ایجاد و استفاده از این بناها به دوران ساسانی و اوایل اسلام می‌رسد که در دورانهای بعد یعنی سلجوقی تا صفویه و حتی قاجار مورد استفاده بوده‌است. این مجموعه ارزشمند در سال ۱۳۸۵ در فهرست اثار ملی ایران ثبت گردید .

وسعت این اثر تاریخی که از عمق چهار متری از سطح کوچه شروع شده و تا عمق شانزده متری ادامه دارد مشخص نیست، اما با توجه به شواهد موجود و گفته اهالی تا بیرون از حصار تاریخی شهر گسترش داشته است و مساحت آن چهار کیومتر مربع تخمین زده شده است.

آثار معماری به دست آمده تاکنون در سه طبقه شامل راهروهای باریک به همراه اتاق‌های چهار گوش با طاقچه‌های ایجاد شده در دیوارهاست که ارتباط بین طبقات به وسیله چاههای عمودی حفر شده با پنج تا هفت متر عمق می‌باشد.

متأسفانه به دلیل نشت آب و ورود فاضلاب شهری به این مکان تاریخی و کهن باعث نمناکی و خیسی دیواره‌ها شده و دیواره‌ها حالت گل به خود گرفته‌اند و مانع پیشرفت حفاری‌ها و کشف مابقی این اثر ملی شده است که جا دارد قدر این شهر منحصربه‌فرد در دنیا که بزرگترین سازه در نوع خود در دنیاست را بدانیم و همه برای شناساندن آن به جهانیان و کشف و حفاری کامل آن تلاش کنیم .